Woda. Pozyskiwanie i uzdatnianie.

Wstęp

Woda. Niezbędny do życia składnik, którego zarówno niedobór jak i nadmiar może zabić. Z punktu widzenia prepersa jeden z najtrudniejszych w magazynowaniu surowców. Jest ciężki (1 litr waży dokładnie 1 kilogram) i zajmuje dużo miejsca zarówno w magazynie jak i ew. bagażu. Przechowywanie dużego zapasu wody, zwłaszcza w mieście jest niezwykle trudne i kłopotliwe. A jednak konieczne.

W tym tekście przedstawię Ci jak wodę pozyskiwać, uzdatniać oraz magazynować. Mimo że szkołę chemiczną o profilu uzdatnianie wody i oczyszczanie ścieków skończyłem prawie 25 lat temu to jeszcze co nieco pamiętam.

Rola wody w organizmie

Ogólnie uważa się że człowiek może przeżyć 3 minuty bez powietrza, 3 dni bez wody i 30 dni bez jedzenia. To tylko część prawdy. W klimacie umiarkowanym, czyli tu gdzie leży Polska człowiek bez wody jest w stanie przeżyć 4-7 dni w zależności od stanu zdrowia, wieku i innych indywidualnych predyspozycji.

Woda stanowi ok 70% naszego ciała i pełni wiele ważnych ról takich jak:

  • termoregulacja
  • zapewnia prawidłowe procesy metaboliczne
  • zapewnia usuwanie produktów ubocznych metabolizmu
  • transport substancji odżywczych

Mówi się że dorosły człowiek potrzebuje dzienne 2,5 litra wody, wynika to z faktu, że tyle wody dziennie nasz organizm traci wraz z moczem (1,5 l), przez płuca (ok 0,4 l) i przez skórę (ok 0,4 l z czego wartość ta może być znacznie wyższa przy wysiłku fizycznym).

Wodę należy przyjmować często i w małych ilościach, jest to znacznie zdrowsze dla organizmu niż sporadyczne picie dużych ilości. Pamiętaj również, że wodę dostarczamy do organizmów w pożywieniu, nie ma konieczności picia 2,5 litra wody dziennie.

Odwodnienie – objawy i skutki

Odwodnienie to stan, w którym poziom w wody w organizmie spada do poziomu zaburzającego prawidłowe działanie ciała.

Wyróżnia się 3 typy odwodnienia:

  • hipertoniczne gdy występuje większa utrata wody niż elektrolitów
  • hipotoniczne gdy występuje większa utrata elektrolitów
  • izotoniczne gdy następuje utrata wody i elektrolitów na podobnym poziomie

objawy odwodnienia

  • uczucie pragnienia
  • bóle i zawroty głowy
  • osłabienie i senność
  • rzadkie oddawanie moczu, jeśli wystąpi, mocz ma kolor ciemny
  • suchość śluzówki
  • wzdęty brzuch
  • brak apetytu

skutki odwodnienia

  • utrata elastyczności skóry
  • przyspieszona akcja serca
  • zmniejszenie pocenia
  • gorączka
  • zmniejszenie napięcia gałek ocznych
  • hipotonia ortostatyczna
  • szybki oddech
  • obrzęk języka
  • drgawki
  • zaburzenia psychiczne takie jak delirium
  • utrata przytomności
  • jeśli utrata wody osiągnie poziom powyżej 15% masy ciała może nastąpić zgon

Długotrwałe odwodnienie może prowadzić do zaburzeń pracy nerek, zapalenia pęcherza moczowego, zagęszczenia krwi mogącego prowadzić do zawału serca oraz do zaburzeń układu nerwowego.

Odwodnienie jest stanem niebezpiecznym i mogącym prowadzić to śmierci.

Pozyskiwanie wody

Na co dzień, przywykliśmy do pozyskiwania wody z sieci wodociągowych, własnych studni lub po prostu sklepów gdzie wydaje się majątek na wodę butelkowaną o jakości wcale nie lepszej niż obecnie leci z kranów praktycznie w całym kraju.

Problemem jest dostęp do wody w czasach trudnych (jak to Amerykanie nazywają “when Shit Hit The Fan” – SHFT), gdy np. długotrwały blackout wyłączy sieć wodociągową. Gdy dysponujesz własną studnią, najlepiej głębinową, w której woda jest całkowicie bezpieczna od wszelkich skażeń to jesteś szczęściarzem (lub rozsądnym człowiekiem który się odpowiednio przygotował). Jeśli jednak jesteś mieszczuchem to najpewniej masz problem…

W mieście musisz mieć zmagazynowany zapas wody dla całej rodziny co najmniej na kilka dni, co wymaga niestety sporo miejsca. Zakładając 3 osobową rodzinę potrzebujesz ok 6-8 litrów wody dziennie. Na tydzień daje to już 42 – 56 litrów. I to mówimy wyłącznie o wodzie do picia.

Oczywiście jeśli spodziewasz się wystąpienia problemów z dostępnością wody możesz się do tego przygotować choćby przez napełnienie wanny, garnków i innych dostępnych w domu pojemników wodą.

Skąd więc pozyskać wodę gdy przestała płynąć z kranów i skończył się jej zapas?

W miastach sytuacja będzie trudna. Jeżeli nie dotrze pomoc z beczkowozami lub wodą butelkowaną to nie ma za dużo możliwości pozyskania wody. W niektórych miastach są jeszcze abisynki w miejscach publicznych. To proste pompy ręczne działające niezależnie od sieci energetycznej. Zorientuj się czy w Twojej okolicy jest jakaś sprawna. Kilkanaście dodatkowych litrów wody możesz uzyskać z własnej spłuczki. Tak, w tym ceramicznym zbiorniku jest czysta woda, prosto z wodociągu. Dokładnie ta samą którą pobierasz z kranu. Problemem będzie jeśli stosujesz kostki dodawane do spłuczki, to eliminuje tą wodę.

Pamiętaj że nie wolno pobierać wody z kaloryferów. Woda ta jest poddana odpowiednim procesom chemicznym by nadawała się do instalacji grzewczej, ale efektem ubocznym tych procesów jest fakt że nie nadaje się do spożycia.

W wielu miastach lub bliskich okolicach są jeziora lub cieki wodne które mogą być dobrym źródłem wody. Przed pobraniem wody zwróć uwagę na otoczenie, sprawdź czy w promieniu kilkunastu metrów od planowanego punktu poboru nie ma w wodzie martwych zwierząt, odchodów czy po prostu śmieci. Przyjrzyj się uważnie tafli wody, jeśli się pieni, widoczny jest na powierzchni wielobarwny film – woda absolutnie nie nadaje się do spożycia Jeśli zauważysz żywe ryby, a najlepiej raki lub małże możesz przypuszczać że woda jest dobra. Pamiętaj by pobierać wodę z górnych warstw zbiornika/cieku, nie mącąc jej.

Jak wystąpi deszcz, nawet najmniejszy – łap go do każdego możliwego garnka/miski jaki masz w domu. Nie wiesz kiedy nadarzy się kolejna taka możliwość a deszczówka to dobra woda.

Rodzina lub przyjaciele mieszkający pod miastem, na wsiach posiadający własne studnie mogą być w sytuacji braku wody wybawieniem.

Oczyszczanie i uzdatnianie wody

Pamiętaj! Każda woda pochodząca z innego źródła niż znane i zaufane powinna być poddana procesowi oczyszczania i uzdatniania przed spożyciem. Każda. To jest bardzo ważna zasada bo nieoczyszczona woda to:

  • dur brzuszny wywołany przez pałeczki salmonelli
  • zarażenie pasożytami
  • zakażenie bakterią E. Coli
  • kampylobakterioza
  • Leptospiroza
  • WZW typ A
  • zatrucie spowodowane związkami chemicznymi rozpuszczonymi w wodzie
  • itd…

Oczyszczać i uzdatniać należy nawet wodę która na pierwszy rzut oka wydaje się czysta. Nawet deszczówkę która opadając ściąga z powietrza pyły i zanieczyszczenia – zapewne nie raz widziałeś na wiosnę żółte kałuże. To pył.

Ok, ale jak to robić? Proces ten może wyglądać następująco:

  • usunięcie zanieczyszczeń stałych w procesie filtracji lub sedymentacji
  • usunięcie zanieczyszczeń chemicznych
  • usunięcie zanieczyszczeń biologicznych

Najprostsze w całym procesie jest pozbycie się zanieczyszczeń stałych, w tym celu można użyć filtrów, zarówno kupionych takich jak marki Lifestraw czy Sawyer lub zbudowanych samodzielnie.

filtr butelkowy LifeStraw

Budowa prostego filtra

  • grawitacyjny. Najprościej rzecz ujmując to pojemnik wypełniony złożem filtracyjnym z dopływem brudnej wody od góry i odpływem wody przefiltrowanej u dołu. Woda przepływa przez filtr grawitacyjnie. Pojemnikiem może być butelka PET 1,5l z obciętym dnem który kierujemy ku górze. Butelkę taką należy wypełnić złożem w kolejności:
    • na samym dnie węgiel aktywowany. Jeśli go nie posiadasz możesz zastosować drobno zmielony węgiel drzewny. Węgiel aktywowany ma znacznie większą powierzchnię filtracyjną
    • drobny piasek
    • i na samej górze gruby piasek lub żwir.

Co ważne – złoże musi być sterylne. Przed użyciem piasek i żwir wygotuj lub przynajmniej sparz. Zawarte w piasku zanieczyszczenia, jaja pasożytów itp… mogą być bardziej niebezpieczne niż filtrowana woda.

Niestety czasami w różnych artykułach survivalowo-bushcraftowych można spotkać się z poradą by jako pierwsza warstwa złoża użyć trawy. To jest nie tylko głupi, ale przede wszystkim niebezpieczny pomysł z racji potencjalnego wystąpienia na trawie jaj czy larw. Trawa w filtrze jest zbędna!

Przy pierwszym użyciu woda może wyjść z filtra bardziej mętna niż weszła – to normalne. Każde złoże musi być przepłukane przed użyciem

  • filtry z pompą. Jak sama nazwa wskazuje woda podawana jest przez pompę, może być to pompa ręczna, elektryczna – bez znaczenia. Filtr taki można zbudować z gotowych w sprzedaży elementów za bardzo niewielkie pieniądze. Fakt tylko że trzeba to zrobić w czasie spokoju. Najprostszy filtr składa się z dwóch lub więcej filtrów liniowych połączonych szeregowo za pomocą wężyków.
Filtr własnej roboty – od góry: filtr sedymentacyjny, filtr węglowy, pompka ręczna

Powyższy filtr składa się z filtra sedymentacyjnego do oczyszczenia wody z cząstek stałych i następnie z filtra węglowego który skutecznie usuwa z wody część zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych. Woda podawana jest za pomocą prostej pompki ręcznej bezpośrednio ze zbiornika. Całość jest niewielka, poszczególne części są łatwe do wymiany, nie wymaga prądu i ma wydajność 6000 litrów wody.

Wkłady liniowe są dostępne w większości marketów budowlanych za kilkadziesiąt złotych sztuka, podłączona pompka to zwykła pompka do oleju/benzyny która również kosztuje śmieszne pieniądze.

Osobiście polecam zbudowanie takiego filtra bo za bardzo niewielkie pieniądze można mieć wydajny i przenośny system filtracji wody.

Ten sam filtr, z zaznaczonym kierunkiem przepływu wody

UWAGA

Każde złoże filtracyjne ma swoją żywotność i nie należy jej przekraczać bo ryzykujesz tzw. przebiciem złoża. Oznacza to że bardzo zanieczyszczone już złoże “wypuści” część zgromadzonych zanieczyszczeń do filtrowanej wody skażając ją. Także jeżeli filtr ma wydajność 100 litrów – to nie ryzykuj 110. Mało tego, jeżeli filtrowałeś wodę mocno zanieczyszczoną jego złoże może się zapełnić już przy 50 litrze.

Sedymentacja

Jeżeli woda jest zbyt zanieczyszczona cząstkami stałymi, jest mocno mętna to przed filtracją warto poddać ją procesowi sedymentacji w celu oszczędzenia złoża filtracyjnego. Sedymentacja to nic innego jak odstanie wody, gdzie ciężkie cząstki stałe, pod wpływem grawitacji zaczną osadzać się na dnie. Górna warstwa wody będzie względnie czysta i nadająca się do dalszej filtracji. Proces ten wymaga czasu.

Oczyszczanie biologiczne

Gdy woda zostanie już pozbawiona cząstek stałych i części chemicznych, jest klarowna należy ją oczyścić biologicznie. W tym celu można użyć środków chemicznych takich jak:

  • tabletki chlorowe np. Javel Aqua.
  • jodyna – 3 krople na litr wody

Lub po prostu ją wygotować. Użycie chemii wydaje się wygodniejsze, ale wbrew pozorom wymaga podobnej ilości czasu co gotowanie oraz bardzo zmienia smak i zapach wody. Chemia jest dobra w momencie gdy nie masz możliwości gotowania. Jeśli masz – gotuj. Minimum 10 minut na litr. W ten sposób masz pewność że zabijesz wszystkie występujące w wodzie bakterie, wirusy i pierwotniaki.

Tabletki do odkażania wody

UWAGA MIT!

Spotkać się można czasami z bardzo niebezpiecznym mitem mówiącym że wodę można skutecznie oczyścić biologicznie wystawiając np. butelkę na działanie światła słonecznego, gdzie zawarte w nim promieniowanie UV ma rzekomo wybić zawarte w wodzie wirusy, bakterie i pierwotniaki.

Jest to oczywista bzdura, gdyż idąc tym tokiem rozumowania woda w jeziorach, rzekach a tym bardziej płytkich kałużach powinna być wręcz sterylna biologicznie.

Owszem, promieniowanie UV jest wykorzystywane do odkażania biologicznego wody ale potrzeba do tego znacznie większego natężenia promieniowania niż w świetle słonecznym.

Wystawiając wodę na ekspozycję słońca, zamiast ją odkazić to wręcz możesz spowodować zakwit glonów i bakterii.

Oczyszczanie chemiczne

Jeżeli woda skażona jest chemicznie to należy jej unikać. Jeśli woda się pieni, ma dziwny zapach lub widoczny na powierzchni wielobarwny film nie powinieneś jej pobierać ani tym bardziej spożywać. Pamiętaj że filtr z węgla aktywowanego jest w stanie usunąć część związków chemicznych z wody takich jak np. chlor (warto przepuścić wodę przez złoże węglowe po zastosowaniu tabletek chlorowych do uzdatniania), ale nie będzie w stanie usunąć całej chemii, zwłaszcza tej pochodzącej ze skażenia środkami chemicznymi.

Niestety nie będąc chemikiem w dobrze wyposażonym laboratorium nie będziesz w stanie skutecznie oczyścić wody skażonej chemicznie. Procesy te są trudne i wymagające specjalistycznej wiedzy i sprzętu. Musisz więc traktować taką wodę jako niezdatną do użytku.

Destylacja

Bardzo skuteczną, i stosunkowo prostą metodą oczyszczania jest destylacja. Polega to na doprowadzeniu wody do wrzenia a następnie kondensacji pary wodnej i schłodzeniu jej powodując skroplenie. Uzyskana w ten sposób woda jest czysta biologicznie oraz w warunkach idealnych chemicznie. Ja nie zastosowałbym jednak destylacji do usuwania skażenia chemicznego wody gdyż część związków chemicznych ma temp. wrzenia podobną lub niższą od wody i kondensowana para może być równie zanieczyszczona jak woda źródłowa.

Wody destylowanej nie należy pić często ani dużo. W sytuacji wyjątkowej nic Ci się nie stanie, ale długotrwałe spożywanie takiej wody może znacząco zakwasić organizm, woda destylowana ma odczyn kwaśny ok. 7 pH. Oczywiście mitem jest że woda destylowana wypłukuje minerały z organizmu. Ona ich po prostu nie dostarcza (podobnie jak deszczówka).

Przechowywanie wody

Najprostszym a zarazem najtrudniejszym sposobem na zabezpieczenie się na trudne czasy jest zmagazynowanie odpowiedniej ilości wody pitnej i utrzymanie jej w czystości. Jak już powtarzałem kilkukrotnie w mieście jest to trudne zadanie ze względu na wagę oraz objętość, ale wykonalne.

Najwygodniej jest przechowywać zapas wody w butelkach. Idealnie gdyby były to butle szklane, ale dziś to praktycznie niemożliwe i bardzo niepraktyczne. Dlatego też przechowujemy wodę w pojemnikach PET. Polecam różne pojemności – od małych 0,5 l po 7 litrowe. Raz że łatwiej upakować większą ilość wody na mniejszej przestrzeni (małe półitrówki zmieszczą się w wolnych przestrzeniach między dużymi 5 litrowymi bańkami) dwa wpływa to na wygodę użytkowania.

Na rynku dostępne są również kanistry i duże, 20+ pojemniki na wodę pitną, często wyposażone w kranik. To również dobra i wygodna opcja.

Oczywiście zamiast PET możesz użyć innych tworzyw dopuszczonych do kontaktu z żywnością oznaczanych jako HDPE, LDPE lub PP.

Nie powinno używać się pojemników z odzysku po mleku, sokach itp..

UWAGA

Zastanawiałeś się kiedyś dlaczego woda butelkowana ma termin przydatności do spożycia? Nie, to nie jest wymysł nudzących się urzędników. Termin ten nie dotyczy wody tylko butelki. Po wskazanym na opakowaniu terminie do wody może przedostawać się mikroplastik z opakowania. Nie oznacza to oczywiście że woda taka nie nadaje się do spożycia. Jak najbardziej się nadaje, ale może mieć zmieniony smak, zapach i jej długotrwałe spożywanie może wywołać choroby np. nowotworowe za jakieś 30 lat… Także w sytuacji SHTF nie obawiaj się spożywania “przeterminowanej wody”.

Wodę należy przechowywać z dala od światła słonecznego, w suchym i chłodnym pomieszczeniu – zapewni to odpowiednią jakość wody nawet po latach magazynowania.

Podsumowanie

Zapas wody to konieczność każdego prepersa. Ale sprzęt i umiejętność pozyskiwania i uzdatniania wody jest nie mniej ważna. W tekście tym przedstawiłem Ci najsensowniejsze metody puryfikacji wody, które mogą być stosowane zarówno w sytuacji zdarzeń kryzysowych, katastrof naturalnych jak i w przypadku uprawiania outdooru, bushcraftu czy survivali.

Oczywiście nie poruszyłem wszystkich tematów związanych z pozyskiwaniem i uzdatnianiem wody, skupiłem się na tych najskuteczniejszych o najlepszej wydajności.


Podoba Ci się moja praca i chciałbyś dołożyć cegiełkę do utrzymania bloga?


Jeśli chcesz być informowany o nowych wpisach na blogu zapisz się do newslettera:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *